BOVENNATUURLIJKE GENEESWIJZEN

J. PH. FIJNVANDRAAT

Bovennatuurlijke of paranormale geneeswijzen winnen in onze westerse cultuur steeds meer aan populariteit. In hun nood blijken helaas ook vele christenen bereid, met een: 'Wie geneest heeft gelijk', de hulp van dergelijke geneeswijzen aan te grijpen, vooral als daarbij de vrome, bijbelse schijn niet ontbreekt. We treffen deze paranormale genezingen aan op zo uiteenlopende terreinen als het rooms-katholicisme (Lourdes), de 'Christian Science', het Rozekruizers-genootschap en soortgelijke 'oosters getinte' secten, maar ook bij allerlei protestantse groepen, ja zelfs bij atheïsten.

Als honderd hotelgasten zwaar bedorven voedsel eten en allen ziek worden, heeft die ziekte een aanwijsbare, uitsluitend materiële oorzaak. Als echter twee mensen in dezelfde gespannen situatie leven of werken en een vergelijkbare lichamelijke conditie hebben, en er na verloop van tijd toch een duidelijk verschil in hun lichamelijke conditie optreedt - de één krijgt bijv. een maagzweer en de ander niet - spreken we van een psycho-somatisch verschijnsel. De mens is nl. een eenheid van geest, ziel en lichaam. Iemands gemoedsgesteldheid blijkt dan ook in vele gevallen invloed te hebben op zijn lichamelijke conditie. Hoewel aan dit verschijnsel vooral in de tweede helft van deze eeuw steeds meer aandacht wordt gegeven in de medische wereld, is het al duizenden jaren bekend. De Bijbel spreekt er al van in Spr. 14 : 30! Deze invloed van iemands zielstoestand op zijn lichamelijk functioneren, komt bij genoemde maagpatiënt duidelijk naar voren als men de zweer operatief verwijdert, een licht diëet voorschrijft, en de man na zekere tijd met een nieuwe zweer in de wachtkamer zit, omdat zijn leefomstandigheden ongewijzigd waren. Ook bij tal van ziekten met een aanwijsbaar materiële oorzaak, zoals keelontsteking of steenpuisten, blijken in bepaalde gevallen diepere in de gemoedsgesteldheid gelegen factoren een geduchte rol mee te spelen. We lopen nl. allemaal rond met een hele verzameling bacterieën in en op ons lichaam. Normaal wordt deze 'dierentuin' door het lichamelijke afweersysteem keurig in toom gehouden. Gebleken is, dat onze gemoedsgesteldheid in sommige gevallen zodanig inwerkt op ons lichamelijk functioneren, dat ons afweersysteem wordt verzwakt. Dan krijgen de altijd aanwezige ziekte-verwekkers een kans - de 'dierentuin' breekt los! Bestrijding van deze ziekteverwekkers levert dan wel een tijdelijke genezing op, maar na verloop van tijd treden dezelfde of ook andere verschijnselen (weer) aan het licht.

Omgekeerd blijken bepaalde ziekteverschijnselen zonder medisch ingrijpen te verdwijnen, als de gemoedsgesteldheid veranderde! De scheidslijn tussen psycho-somatische en 'gewone' ziekten is dan ook bepaald niet scherp te trekken. Bij een groot aantal ziekten kan de psycho-somatische factor een meer of minder grote rol meespelen.

De voorgaande zo beknopt mogelijk gehouden uiteenzetting was nodig om te kunnen komen tot een genuanceerd antwoord op de vraag, hoe het mogelijk is, dat op zo totaal verschillende geloofsterreinen als hierboven genoemd, bovennatuurlijke of paranormale genezingen kunnen worden aangewezen. De grote vraag is, welke invloeden daarbij een rol kunnen hebben gespeeld. Zonneklaar is gebleken, dat in veel gevallen factoren van beslist niet-bovennatuurlijke aard daarin de genezende rol speelden. We laten eerst deze factoren de revue passeren.

Het is in de medische wereld geen geheim, dat 40% van de door de huisarts bereikte genezingen te danken zijn aan de macht van de suggestie. Met een resoluut gebaar schrijft de arts, na het aanhoren van een klacht waarmee hij weinig kan beginnen, in welhaast onleesbare latijnse termen een recept, voor een liefst wat vies-bitter smakend watertje. De patient gaat slikken en verzekert bij een volgend bezoek in de spreekkamer, dat het middel hem reusachtig helpt: 'Of dokter nog een herhalingsrecept wil afgeven?' Met een stalen gezicht voldoet hij aan het verzoek: 'Nou, mevrouw Jansen, dat hebben we dan gewonnen! Gebruikt u dit flesje dan nog maar op, en dan bent u er weer helemaal bovenop!' Afkeurenswaardig? Wat deed mijn moeder dan anders, toen ik met een wat geschaafde elleboog luid schreiend van de kleuterspeelplaats naar huis holde? 'Kom maar hier Joop, dan zal mamma er een kusje op geven!' En met een snoepje in de mond verdween ik na troostende woorden en het afvegen van m'n toet weer huppelend naar de speelplaats. De arts deed in feite bij mevr. Jansen niet veel anders, maar paste met succes zijn gedrag aan aan de volwassen patiënt, dat is alles. Wordt bij mevr. Jansen echter het resolute gebaar van het receptschrijven vervangen door het resolute gebaar van de handoplegging van een 'gebedsgenezer' (waar vinden we die 'gave' in de Schrift???), dan is er opeens sprake van 'wonderbare genezing'! 'Prijs de Heer'! Iets bovennatuurlijks was er in haar geval beslist niet aan de hand, al mogen we de Heer prijzen voor de ontvankelijkheid voor suggestie die ons is ingeschapen!

Zonder die ontvankelijkheid zou menige woord-verkondiging 'niet om aan te horen' zijn, vooral bij sprekers die de kwalijke gewoonte hebben hun zinnen niet af te maken!

Op vrijwel hetzelfde vlak liggen de genezingen door auto-suggestie. De wachtkamer van een beroemde Parijse arts (Coué) hing vol met dankbetuigingen van genezen patienten, die hij geleerd had hun kwaal met autosuggestie te bestrijden. Hij gaf bijv. een patient de raad dagelijks vele malen, liefst hardop, tot zichzelf te zeggen: 'Vandaag gaat het alweer wat beter'. Hoewel velen zich dat absoluut niet bewust zijn, kan bij het vele malen herhalen van 'Ik dank U, Here, dat U mijn gebed zult verhoren', zoals dat bij gebeden om genezing in sommige kringen gebruikelijk is, de factor auto-suggestie een geweldige rol spelen. Let wel, ik zeg beslist niet dat men bij ziekte niet moet bidden, noch ook, de Heer in bepaalde gevallen een gebed om genezing niet op bovennatuurlijke wijze beantwoordt. Nuchterheid gebiedt echter erop te wijzen dat vooral bij psycho-somatische kwalen de autosuggestie die uitgaat van het steeds weer herhalen van de dank voor de genezing die men zal ontvangen, een beslissende rol in de genezing speelt.

Veel mensen leiden een jachtig leven onder veel spanningen ('stress') en lang niet ieder is daartegen bestand. Ongelovigen, die dientengevolge last van bijv. slapeloosheid beginnen te krijgen, grijpen voor het slapen gaan in zo'n geval naar een vaak probaat middel. Zij lezen bijv. voor het slapengaan een 'Suske en Wiske' of een ander stripverhaaltje uit. Het kan echter gebeuren, dat gelovigen die slapeloosheid aangrijpen om dagelijks lang te bidden voor het slapen gaan (een uitstekende gewoonte!) en bemerken dat hun daarbij ook genoemde bede om een goede nachtrust, door een goede slaap wordt gevolgd. Nuchterheid gebiedt hier te constateren, dat dit geen bovennatuurlijk verschijnsel is. Zo'n genezing berust op het feit dat 'de godsvrucht tot alle dingen nuttig' is en 'een belofte heeft voor het tegenwoordige leven'. Daarmee rekende ook de man, die in plaats van de 30 buigoefeningen, die de arts voorschreef, dagelijks een flinke portie tractaten ging verspreiden. De verdwijning van zijn klachten had niets met 'bovennatuurlijke' genezing te maken. Zo kunnen ook bidden en bijbellezen aan het begin en einde van de dag een zeer heilzame natuurlijke bijwerking hebben, die we dankbaar mogen aanvaarden.

Nuchter kunnen we dus vaststellen, dat de genezing van een heel aantal kwalen die psycho-somatisch goed beïnvloedbaar zijn, soms ten onrechte aan een bovennatuurlijk gebeuren wordt toegeschreven. Dat geldt zelfs voor zo'n schijnbaar mechanisch gebrek als het 'trekken' met een been bij iemand die vroeger altijd normaal liep.

Omgekeerd doen zich onder invloed van suggestie ongelofelijke schijn-genezingen voor. Een maagkankerpatient zei me: 'Ik kon er vroeger al niets meer inkrijgen en inhouden als dunne soep, en zie nu eens, ik eet weer lekker zuurkool met spek!' Toen ik de man drie maanden later weer wilde bezoeken, was hij inmiddels al begraven.

Een apart onderwerp is de genezing door hypnose. Zeer vaak is de hypnotiseur iemand die occulte verbindingen heeft. Maar niet altijd is dat het geval. Ook bepaalde artsen die van occulte zaken niets willen weten, maken gebruik van hypnose. Toch is dit ook dán voor een christen heel wat minder onschuldig dan het lijkt. Wie zich overgeeft aan de hypnotiseur schakelt zijn eigen wil uit en onderwerpt zich aan de wil van een ander. Er is er echter maar Eén wiens wil voor ons bepalend moet zijn. En Hij schakelt onze wil niet uit, maar wil ons eenswillend maken met Hem. De uitdrukking 'een gebroken wil' is onchristelijk. Christendom is geen hersenspoeling. Die uitdrukking verlaagt christenen tot dieren met een geloofsinstinct! Het is dan ook een belediging voor de Heer, als een christen zijn heil zoekt in de onderwerping van zijn wil aan een ander dan Hem, van wie we kunnen zingen: 'U hebt een recht op mij verworven naar ziel en lichaam door Uw bloed'! (Om dezelfde reden is ook elke poging onze wil aan medegelovigen op te leggen, bijv. met woorden als: 'Ik ben een oudste, dus je moet naar mij luisteren', verwerpelijk. Zo'n poging verraadt trouwens ons gebrek aan moreel gezag tegenover de persoon in kwestie!)

Een gelovige, die voor zijn kwaal de toevlucht neemt tot de wil van een hypnotiseur, miskent de macht van zijn Heer en de waarde van het afhankelijke gebed.