HET LEVENDE WOORD

Deze uitgave van het nieuwe testament is volgens de uitgever niet bedoeld als vervanging van andere vertalingen, maar als aanvulling. "Het levende Woord" is eigenlijk een parafrase, een na-vertellen van de inhoud van het nieuwe testament in hedendaags Nederlands.

Nu zijn er misschien lezers die al direkt hun stekels opzetten als ze zoiets horen. Het zou echter getuigen van een vooroordeel als we menen dat vertalingen in hedendaags Nederlands zinloos zijn. Natuurlijk, voor bijbelstudie zijn dergelijke edities niet bruikbaar. In een recent interview met "Christianity Today" verklaarde Ken Taylor trouwens zelf dat hij "The Living Bible" alleen voor meditaties, maar niet voor bijbelstudie gebruikt. Anderzijds moeten we niet vergeten dat er heel wat mensen om ons heen leven die geen syllabe begrijpen van de moeilijke taal van de bijbel. In ons "christelijk" Nederland komt méér modern heidendom voor dan wij misschien denken! Als we zulke mensen een stap tegemoet kunnen komen door een wat meer begrijpelijke taal te spreken, dan moeten we dat niet nalaten. Vertalingen in hedendaags Nederlands zijn verder heel goed te gebruiken in het gezin. Wanneer wij aan tafel bijbel lezen heb ik soms wel eens de gewoonte (als het bijbelverhaal zich ervoor leent) af en toe een paar woorden te vervangen door wat meer alledaagse taal, zodat de kinderen het beter begrijpen; ik weet trouwens dat meer broeders dat zo doen in hun gezinnen. Voor zulke doeleinden kun je soms ook heel goed een vertaling in hedendaags Nederlands gebruiken. Men moet op een uitgave als "Het Levende Woord" dan ook niet bij voorbaat kritiek oefenen. Hoogstens zou men zich kunnen afvragen of "Groot Nieuws voor u" al niet in deze behoefte voorzag.

We zullen dus deze bijbeluitgave zonder vooroordeel moeten gaan lezen, en dat is dan ook het uitgangspunt van dit artikel.

Helaas maakt de folder waarmee de uitgever deze editie aankondigt ons dat niet gemakkelijk. Ik citeer:

"Een vertaler mag zijn zin voor verhoudingen niet verliezen.

Het is heel onwaarschijnlijk dat de schrijvers van het Nieuwe Testament zo fijnbesnaard en zelfbewust waren als sommige commentatoren ons willen doen geloven. Over het algemeen genomen, beseften ze niet dat ze de Heilige Schrift schreven. Ze zouden hogelijk verbaasd zijn, als ze ontdekten wat voor diepe betekenis men soms heeft toegekend aan hun eenvoudige geschriften! De zeer actieve Paulus, bijvoorbeeld, die inderhaast brieven aan de eigenzinnige christenen schreef, zal zich niet erg druk hebben gemaakt om punten en komma's. Het is zelfs de vraag of hij het nodig vond nauwkeurig aan te sluiten bij wat hij vroeger had geschreven. Microscopische studie van zijn geschriften, in een poging verborgen bedoelingen te ontdekken, lijkt dan ook niet erg zinvol. Zijn brieven zijn levend en beweeglijk.

De Nieuwtestamentische geschriften moeten in hun context gelezen worden. Ze zijn geschreven in een sfeer van urgentie en zelfs van naderend gevaar."

 

Dat is, voorzichtig gezegd, geen aangename kennismaking. Hebben deze bewerkers (de Nederlandse editie is speciaal bewerkt, en niet maar vertaald vanuit het Engels) zich de woorden van de Heer Jezus niet herinnerd? "Want voorwaar, ik zeg u: totdat de hemel en de aarde voorbijgaan, zal niet één jota of één tittel van de wet voorbijgaan, totdat alles is geschied" (Matth. 5 : 18). De Heer achtte dus zelfs de kleinste tekens van het Hebreeuwse alfabet van belang. Moeten we het echt zó nauw nemen? Ja, zò nauw moeten we het nemen - want ieder woord heeft zijn betekenis, en als de Heilige Geest in een ander geval een iets ander woord gebruikt is dat nooit zonder bedoeling. Natuurlijk moeten we wel rekening houden met het Griekse idioom, en we moeten ook weer erg voorzichtig zijn: niet altijd kunnen wij de verborgen bedoeling van de Geest direkt ontdekken. Maar juist daarom is het van belang dat vertalers voorzichtig en eerbiedig met de Schrift omgaan. Door een bepaalde nuance niet weer te geven kunnen ze aan anderen de mogelijkheid ontnemen de betekenis ervan te ontdekken.

Ik wil een paar voorbeelden noemen waarin we zien dat nauwkeurig lezen van belang is.

In Hand. 8:5 hebben sommige handschriften "de stad van Samaria"; dat zou dan Sebaste (het vroegere Samaria) zijn, of Neapolis (Nabloes), het oude Sichem. Andere handschriften laten het lidwoord weg, en dan moet vertaald worden "een stad van Samaria". Dit is een zuiver "technische" kwestie, maar er blijkt uit dat het weglaten van een lidwoord direkt verschil in betekenis ten gevolge kan hebben.

Nog een ander voorbeeld, waarbij meer de geestelijke betekenis tot uiting komt In Joh. 20: 8 staat dat Johannes de doeken in het graf "zag", maar in vers 6, even tevoren, wordt een iets ander woord gebruikt: Petrus "aanschouwde" (theoreo) de doeken. We kunnen ons voorstellen hoe juist Petrus, nog onder de indruk van wat er gebeurd was, méér dan een ander lang naar de doeken heeft staan kijken, zoals dit woord uitdrukt.

Als we nu "Het levende Woord" (verder LW te noemen) opslaan, treffen we inderdaad helaas grote onnauwkeurigheid aan. In Gal. 4: 6 staat niet voor niets "omdat gij (de volken) zonen zijt, heeft God de Geest van zijn Zoon in onze harten (d.i. van de Joden) uitgezonden…". Dit onderscheid tussen "wij" en "u'' is juist voor het begrijpen van de Galatenbrief essentieël. L.W. vertaalt echter gewoon "wij".

Het woordje "nu" in Gal. 1 : 10 is erg belangrijk; de apostel zegt tegen de Galatiërs als het ware: jullie zien toch wat ik nú doe? Nu smeer ik jullie toch ook geen stroop om de mond? In LW wordt "nu" echter geheel weggelaten.

In Hebr. 10 : 11 gaat het om de tegenstelling tussen het "staan" van de priesters (die immers nooit klaar waren) en het "gaan zitten" van de Heiland na het volbrachte werk. Bij LW is het woordje "staan" helemaal verdwenen (de Engelse editie heeft deze fout niet).

Kortom: de vertaling geeft blijk van een bijzonder slordig omgaan met Gods Woord.

Helaas is dat niet beperkt tot enkele passages. In het onderstaande noem ik een aantal teksten die ik gewoon al lezend en bladerend vond, waarin werkelijk ernstige fouten voorkomen. Het zijn maar voorbeelden; ik heb de tekst niet systematisch doorgelezen.

Het meest ben ik - dat nog even vooraf - wel geschrokken van de vertaling van 2 Kor. 5 : 20, 21 "Want God nam Christus, die geen zonde had gedaan, en goot onze zonden in Hem En, in ruil daarvoor, goot God de rechtvaardigheid van Christus in ons" (cursivering van mij, HPM). We spreken nog naar niet over het onderscheid tussen zonde en zonden dat hier helemaal verdwijnt Maar zet het niet de deur open naar grove dwaalleer als we zeggen dat onze zonden in Christus zijn gegoten? En het vervolg van de zin doet sterk denken aan de Rooms-Katholieke leer van de "ingegoten genade", inhoudend dat God zijn genade in de mens giet, waarna deze tot het doen van goede werken in staat is. Trouwens, in welk opzicht is dit "ingieten" beter begrijpelijk voor de lezer? En het gaat hier warempel niet om een onbelangrijke geloofswaarheid!

Maar tenslotte wat voorbeelden die ik zo al bladerend vond.

Joh. 1 : 29 LW: "het offerlam van God! Hij neemt de schuld van de wereld op zich". Het Gr. zegt alleen dat Hij de zonde (niet de schuld) van de wereld wegneemt.

Joh. 3: 5 LW: "Als iemand, na zijn natuurlijke geboorte, niet geestelijk geboren wordt..." Hier is "water" direkt als natuurlijk "vruchtwater" verklaard, en deze vergezochte verklaring werd meteen in de vertaling ingevoegd. (Zie voor "water" Ef. 5 : 26).

Joh 5 : 41 LW: "Het laat me koud of jullie goed of slecht van mij spreken". Er staat: "Eer van mensen neem ik niet aan". Heeft het de Heer "koud gelaten" wat men van Hem zei? Heeft het Hem juist niet diep innerlijk lijden gebracht? Zie Judas: 15.

Joh 17: 4 LW: "Ik heb de mensen laten zien hoe groot uw macht en majesteit zijn". Was dát de verheerlijking van de Vader door de Zoon? Niet Gods macht en majesteit, maar zijn morele heerlijkheid, zijn liefde, zijn heiligheid, zijn diepste wezen, dat is hier het onderwerp.

Rom 16: 26 LW: "In de boeken van de profeten werd er al over gesproken". Kennelijk konden de bewerkers van LW zich niet voorstellen wat met "profetische schriften" anders bedoeld kon zijn dan het oude testament. Maar is dat aanleiding om het dan maar zo te vertalen?

Fil. 2: 12 is ontegenzeggelijk een moeilijk vers. Zie de Voorhoeve-vertaling; in de 5e druk wordt "werk ... uit" vervangen door "bewerk", zoals er letterlijk staat. Maar LW maakt er iets van wat absoluut niet in het Grieks te vinden is: "Zet je, uit ontzag voor God, volledig in voor de gezondmaking van jullie gemeente".

Ik zou door kunnen gaan. Zo is het verdrietig om in Rom. 9 : 22 in LW te lezen over de "woede" van God, in Hebr. 2: 10 over "vele van zijn zonen", waarmee de betekenis nu juist wordt tenietgedaan; in 1 Tim. 1 : 11 over "de machtige liefde van onze goede God", wat een uitermate eenzijdige weergave is.

Maar laat ik ophouden; ik hoop dat de lezer inmiddels begrepen heeft dat "Het Levende Woord" beslist niet bruikbaar is voor bijbelstudie. Waarvoor dan wel? Om in het gezin te lezen? Misschien, maar daarvoor staan er wellicht toch te veel regelrechte onjuistheden in. Om door te geven aan anderen, die het evangelie nog nooit gehoord hebben? Dat zeker wel, mits we hen later eventueel een èchte bijbel in handen geven. Want dit moet heel duidelijk zijn: "Het Levende Woord" is geen echte bijbel; het is niet meer dan een soort kinderbijbel voor volwassenen. En ook vanuit dát gezichtspunt bekeken, moeten we nog zeggen dat dit een gemiste kans is. Voor de idee op zich was best iets te zeggen, maar het is zeer te betreuren dat die idee niet op een wat nauwkeuriger wijze is uitgewerkt.